Po co psu ogon?
Większość z nas odpowie na to pytanie wesoło i nieskromnie „do machania” i okazywania radości na widok swojego najukochańszego właściciela.
Nie każdy z nas jednak zdaje sobie sprawę, jak istotna i ważna jest ta część ciała naszego czworonoga i jaką naprawdę pełni funkcję.
Trochę historii
Starożytni Rzymianie wierzyli, że obcięcie psu ogona uchroni go przed wścieklizną i wszelkimi chorobami. Niestety przez te zabobony boleśnie ogon straciło wiele psów a tradycja skracania tzw. kopiowania ogonów była kultywowana w wielu krajach. Były też inne powody skracania psich ogonów. Psom stróżującym obcinano ogon aby potencjalny napastnik nie miał możliwości chwycenia psa za najbardziej wystającą cześć jego ciała. Skracanie ogonów u ras niektórych psów myśliwskich i psów pracujących było umotywowane chęcią zapobiegania ich uszkodzeniom podczas polowań i pracy w skalistym terenie bądź gęstym lesie. Rasom posiadającym bardzo długie i delikatne ogony obcinano je w okresie szczenięcym, aby uniknąć w wieku dorosłym bolesnych urazów, złamań i koniecznych amputacji. Obecnie w wielu krajach, a także w Polsce zabieg kopiowania ogonów jest już surowo zabroniony.
Jaką rolę pełni ogon?
Ogony w świecie zwierząt pełnią bardzo ważną rolę. Ogon to przede wszystkim doskonałe narzędzie komunikacji, dzięki któremu nasz przyjaciel przekazuje wiele informacji drugiemu osobnikowi tego samego gatunku i oczywiście również nam ludziom. Psi ogon „mówi” – konieczne jest jednak nauczenie się jego fascynującego języka. Pomoże nam to w zrozumieniu naszego przyjaciela i uchroni przed niepotrzebnymi problemami i konfliktami między naszym psem a innymi przedstawicielami psiego gatunku.
W książce „Jak rozmawiać z psem” Stanley Coren opisuje doświadczenie, które miało na celu udowodnić, że komunikacja psów nie posiadających ogona jest utrudniona. Doświadczenie polegało na obserwacji grupy psów bawiących się razem w parku. Okazało się, że najwięcej sytuacji konfliktowych, zachowań agresywnych było między psami, które miały skrócone ogony. Psy nie posiadające ogona – ważnego „narzędzia” komunikacji pozbawione zostały możliwości wysyłania sygnałów ostrzegawczych i uspokajających.
Kolejną ciekawostką pokazującą, ze ogon jest środkiem komunikacji wśród psów jest to, że szczenięta nie machają swoimi ogonkami. Dlaczego? Machanie ogonem jest swoistą psią mową. Tak jak ludzkie niemowlęta uczą się mówić, tak samo szczeniaki potrzebują czasu na opanowanie ich „psiejskiego” języka komunikacji. Dopiero przebywając między rodzeństwem i matką socjalizują się i uczą przekazywać niezbędne informacje za pomocą ogonków.
Ogon okazuje się być wspaniałym i bardzo złożonym narzędziem komunikacji a jego mowa jest bardzo ważna a wręcz niezbędna.
Ogon u wilków
Zanim jednak zagłębimy się w tajniki mowy psiego ogona przyjrzyjmy się wilkom, od których wywodzą się nasze psy. Ogon u wilka pełnił wiele funkcji i jego energiczny ruch nie był spowodowany przecież widokiem właściciela. Wilki i ich następcy psowate porozumiewają się za pomocą mowy ciała. Ich możliwości wokalne są ograniczone, dlatego wymiana komunikatów i informacji odbywa się poprzez mowę ciała i ruch. Ogon jest najbardziej widoczną i ruchliwą częścią ciała u większości czworonożnych gatunków. Wilki za pomocą ogona wysyłają szereg informacji i komunikują się między sobą w stadzie. Każdy wilczy przywódca stada nosi ogon bardzo wysoko, w widoczny i bardzo charakterystyczny sposób – jak chorągiew. Pozycja i napięcie jego ogona informuje członków stada o jego przywództwie, dumie, statusie a także potencjalnym zagrożeniu, uspokaja albo pobudza stado do walki, obrony w zależności od konieczności i zaistniałej sytuacji.
Opierając się na badaniach przywołanych w książce „Oczami psa” Alexandry Horowitz istnieje również bardzo duża zależność między rasami a wysyłanymi przez psie ogony komunikatami. Przykładowo psy rasy Husky najbardziej genetycznie podobne do wilków, z wszystkich ras wysyłają najwięcej „wilczych” komunikatów. Rasy, które zostały zmienione w procesie hodowli wysyłają dużo mniej komunikatów. Taką rasą są przykładowo psy Cavalier King Charles Spaniel. Ogon u wilka i psa spełnia również bardzo istotną funkcje utrzymania równowagi. Podczas polowania, pościgu za przeciwnikiem ogon zachowuje się jak swoisty ster wychylając się w kierunku przeciwnym do kierunku odchylenia szybko poruszającego się ciała psa pomagając psu utrzymać równowagę. Podobnie podczas pływania ogon pełni role pletwy, która pomaga utrzymać psu poziom na wodzie i kierunek jego ruchu. Przykładowo retrievery i psy dowodne cieszą się grubymi, gęstymi ogonami, dzięki którym aportowanie, zabawy w wodzie i pływanie jest dla nich błahostką.
Sposoby komunikacji za pomocą ogona
Ogon przekazuje złożoną informację poprzez pozycję i sposób noszenia (uniesiony, skulony, pozycja neutralna), poprzez jego napięcie i nastroszenie futra (sierść przylegająca, włos podniesiony) i poprzez ruch (spokojny, energiczny, miarowy). Ewolucja zmieniła psie ogony i każda z ras – ze względu na predyspozycje i cechy ma jego indywidulany kształt i wielkość. Dlatego właśnie obserwacja psiego ogona jest bardzo interesująca a zarazem bardzo trudna ze względu na ogromną ilość ras i różnorodność psich komunikatorów (krótkie, długie, futrzaste). Bardzo łatwo jest pomylić sygnały wysyłane przez psi ogon, błędna interpretacja może być niestety dotkliwa w skutkach. Obserwacja psiego ogona i mowy ciała jest bardzo ważna dla nas właścicieli, jest wręcz obowiązkowa dla każdego właściciela kochającego swojego psa. Dzięki poznaniu psiej mowy możemy uniknąć konfliktów między psami, zrozumieć ich stan emocjonalny a także w porę zauważyć stres, ból, oznaki choroby, niepokój, pobudzenie i oczywiście cieszyć się okazywaną psią radością.
Ogon to skupisko psich emocji i swoista antenka przekazująca niezbędne informacje. Zastanówmy się więc co przekazuje nam psi ogon. Zauważmy, że nasze psy komunikują się poprzez zapach. Pod psim ogonem znajdują się gruczoły okołoodbytowe, które wydzielają zapachy informacyjne. Feromony informują inne psy miedzy innymi: o płci, stanie emocjonalnym , chęci kopulacji, stanie zdrowia, poziomie dominacji. Pewny siebie pies nosi ogon wysoko u góry wysyłając swój przekaz zapachowy do otoczenia.
Pies wystraszony, niepewny, uległy podkula ogon. Jakby chciał zakomunikować „ nie ma mnie tu”. Ogranicza też w ten sposób wydzielenie do otoczenia swojego indywidulanego zapachu. Podkulony i podwinięty pod siebie ogon jest też oznaką bólu.
Pies spokojny, delektujący się spacerem niesie swój ogon na wysokości poziomu swojego ciała, często faluje nim rytmicznie.
Równie istotny jest ruch ogona. Pamiętajmy energiczne machanie ogonem nie zawsze jest oznaką radości. Bardzo energiczny ruch wskazuje na pobudzenie psa, które może wynikać nie tyle z pozytywnych emocji ale napięcia, strachu bądź agresji. Niespokojny energiczny ruch, może być ostrzeżeniem dla innego psa. „Nie zbliżaj się”.
Często opiekun interpretuje energiczny ruch ogona u swojego psa błędnie jako wyraz radości ze spotkania z innym psem. Zachęca do kontaktu, nie dostrzega potrzeby zachowania dystansu co w efekcie prowadzi do niepotrzebnego konfliktu. Energiczne machanie często jest sygnałem ostrzegawczym bądź uwidocznieniem dużego napięcia emocjonalnego naszego przyjaciela.
Wysokie uniesienie ogona może oznaczać ciekawość i czujność i zainteresowanie przykładowo przebiegającą wiewiórką między pobliskimi drzewami.
Spokojne, łagodne merdanie ogonem jest oczywiście wyrazem psiego zadowolenia na widok właściciela, pełnej miski bądź czworonożnego przyjaciela. Może również wyrażać chęć do zabawy, szczególnie gdy zadek jest obniżony a pies ugina przednie łapy w charakterystycznym „przednim przysiadzie”.
Ważny jest – aczkolwiek trudniejszy do zaobserwowania kierunek machania ogonem. Naukowcy twierdzą, że skierowanie ogona w stronę lewą, bądź ruch lewostronny najczęściej związany jest z negatywnymi emocjami a ruch prawostronny wiąże się z radością, spokojem, zadowoleniem, chęcią do zabawy.
Zwróćmy również uwagę na gonienie przez psa własnego ogona. Może to oznaczać zabawę ale częściej lęk separacyjny, stres, niepokój a nawet chorobę.
Pamiętajmy jednak, że aby zinterpretować psi język musimy obserwować całego psa – nie tylko ogon. Istotna jest postawa, napięcie ciała, pozycja uszu, głowy. Każdy czworonóg jest indywidualnym stworzeniem i kochający, bacznie obserwujący właściciel jest w stanie nauczyć się i zrozumieć wysyłane przez niego komunikaty.
Człowiek aby móc się komunikować musiał wykształcić mowę, pies istota bardziej złożona i indywidulana posiada całe spektrum możliwości komunikacyjnych w tym pozycja ciała, ruch, doskonały zmysł węchu.
Psinosek życzy powodzenia w nauce obserwacji psiego ogona i wysyłanych przez niego komunikatów a także wielkiej radości z jego głaskania i podziwiania.
Dalajlama twierdził, ze jedynie pies stworzenie szczere, wierne , odważne, waleczne, zabijające tylko z konieczności i w obronie ma prawo posiadać ogon i nosić go wysoko. Dlatego człowiek w drodze ewolucji został go pozbawiony.
Z ogoniastym pozdrowieniem
