Jaką rolę pełni integracja sensoryczna w terapii behawioralnej psów?
Czy Twojego psa przytłaczają bodźce z otoczenia, reaguje agresywnie lub jest nadpobudliwy, lękliwy? Może to być związane z zaburzeniami integracji sensorycznej. W tym artykule wyjaśnię czym jest integracja sensoryczna i jakie zmysły pełnią najważniejszą rolę w życiu psa. Opiszę również jak problemy z przetwarzaniem bodźców wpływają na zachowanie psów i jak terapia sensoryczna może pomóc w rozwiązaniu tych trudności.
Czym jest integracja sensoryczna?
Integracja sensoryczna to proces, w którym mózg przetwarza bodźce docierające do psa za pośrednictwem zmysłów i organizuje je w taki sposób, by umożliwić czworonogowi odpowiednie reakcje w danej sytuacji. Prawidłowa integracja sensoryczna odgrywa bardzo istotną rolę w codziennym funkcjonowaniu. Mózg psa musi optymalnie przetwarzać bodźce zmysłowe takie jak: dźwięki, zapachy, dotyk czy ruchy ciała, aby umożliwić czworonogowi odpowiednie reagowanie na zagrożenia oraz prawidłową interakcję z otoczeniem.
U psów z zaburzeniami integracji sensorycznej ten proces jest zaburzony – bodźce mogą być przetwarzane zbyt intensywnie lub niewystarczająco. Tego typu problemy mogą prowadzić do wielu problemów behawioralnych: nadpobudliwości, lęków, a nawet agresji, ponieważ pies nie jest w stanie prawidłowo reagować na bodźce środowiskowe.
Czy można „naprawić” psie odbieranie świata?
Psi mózg podobnie jak i ludzki jest neuro-plastyczny, czyli tkanka nerwowa mózgu ma zdolność samo-naprawy poprzez tworzenie nowych połączeń. Integracja sensoryczna opiera się na neuro-plastyczności mózgu a porządkowanie informacji odebranych przez zmysły psa dzieje się poza jego świadomością podobnie jak podczas oddychania. Odpowiednia stymulacja układu nerwowego może pomóc „naprawić” psie odbieranie świata. Układ nerwowy psa stymulowany jest odpowiednimi ćwiczeniami angażującym zmysły m.in. dotyku, węchu, słuchu, równowagi, propriocepcji (świadomości ciała).
Jaką rolę pełnią zmysły w terapii psów?
Węch
Zmysły pełnią najistotniejszą rolę w postrzeganiu świata przez psy. Węch jest najważniejszym zmysłem u psa i odgrywa bardzo ważną rolę w ich codziennym funkcjonowaniu. Bodźce węchowe wpływają na zachowanie psa, a w terapii można je wykorzystać do łagodzenia stresu, wyciszania i zachęcania do eksploracji w bezpieczny sposób. Zapachy mogą działać terapeutycznie, wspomagając proces uczenia i relaksacji.
Słuch
Słuch jest drugim najlepiej rozwiniętym zmysłem u psów. Pies z natury słyszy dużo lepiej w wysokich częstotliwościach i nadwrażliwość słuchowa u psów jest bardzo częsta. Nawet psy nie posiadające problemów z integracją sensoryczną są bardzo wyczulone na głośne dźwięki np. petard, burzy, ruchu ulicznego. Ćwiczenia integracji sensorycznej i powolnego odwrażliwiania psa na poszczególne dźwięki mogą dać dużą poprawę i pomóc psu poradzić sobie z trudnymi bodźcami.
Dotyk
Zmysł dotyku ma ogromne znaczenie w kontekście budowania zaufania oraz relacji z właścicielem. Masaże, delikatny dotyk pomagają psom z problemami behawioralnymi zrozumieć swoje ciało, wyciszać się i redukować napięcia.
Wzrok
Choć zmysł wzroku nie jest najważniejszym zmysłem psa to niektóre psy są bardzo wrażliwe na intensywne bodźce wzrokowe. Terapie mogą obejmować stopniowe oswajanie psa z bodźcami wzrokowymi, obserwację otoczenia z oddali, powolne zmiany środowiska, które będzie poznawał pies.
Propriocepcja
Propriocepcja zmysł odpowiedzialny za świadomość ciała w przestrzeni, także odgrywa istotną rolę. Ćwiczenia, które rozwijają ten zmysł, pomagają psom zrozumieć swoje ruchy i koordynować ciało w sposób bardziej kontrolowany. Propriocepcja umożliwia psu odbieranie informacji o tym, gdzie znajdują się jego kończyny i jak są one ustawione. Propriocepcja jest istotna dla koordynacji ruchów i precyzyjnego wykonywania zadań. Informacje te pochodzą z receptorów w mięśniach, ścięgnach.
Zmysł przedsionkowy
Zmysł przedsionkowy działa we współpracy ze zmysłem propriocepcji i odpowiada za równowagę i orientację w przestrzeni. Pomaga w utrzymaniu stabilności ciała podczas ruchu oraz reagowaniu na zmiany w otoczeniu. Jego źródłem są struktury w uchu wewnętrznym.
Zmysł interoceptywny
Zmysł interoceptywny to kolejny zmysł podświadomy, który reguluje funkcje ciała. Informuje psa o wrażeniach płynących z organów wewnętrznych m.in.: uczucie głodu, pragnienia, ciepłota ciała.
Jak problemy z integracją sensoryczną wpływają na psy?
Problemy z integracją sensoryczną mogą powodować różnorodne trudności behawioralne u psów. Psy mogą doświadczać m.in:
Nadwrażliwości na bodźce
Niektóre psy mogą reagować zbyt intensywnie na dźwięki, zapachy, dotyk czy światło. Mogą one unikać kontaktu z pewnymi powierzchniami, stawać się nerwowe w głośnym środowisku, a nawet reagować agresją w odpowiedzi na nieprzyjemne dla nich bodźce. Takie psy bardzo szybko ulegają przeciążeniu sensorycznemu.
„Podwrażliwość”
Psy, które mają obniżoną wrażliwość na bodźce, mogą poszukiwać intensywnych doznań, np. poprzez gryzienie, reaktywne i intensywne zachowania.
Lęk i nadpobudliwość
Psy, które nie potrafią prawidłowo przetwarzać bodźców, mogą być bardziej podatne na lęk i stres, co może manifestować się nadpobudliwością, unikaniem bodźców, a w skrajnych przypadkach agresją.
Zaburzenia w przetwarzaniu zmysłowym często prowadzą do trudności z zachowaniem, które mogą objawiać się np. w nadmiernym szczekaniu, ciągnięciu na smyczy, agresji w stosunku do innych psów lub ludzi, a także w problemach z koncentracją.
Jak wygląda terapia integracji sensorycznej u psów?
Terapia integracji sensorycznej dla psów opiera się na indywidualnym podejściu do każdego zwierzęcia, z uwzględnieniem jego specyficznych potrzeb i problemów. Przebieg terapii może obejmować:
Analizę behawioralną wraz z oceną funkcjonowania zmysłów.
Pierwszy krok to ocena, które zmysły są nadmiernie lub niewystarczająco stymulowane. Terapia dostosowuje się do tego, czy pies ma problemy z przetwarzaniem bodźców słuchowych, wzrokowych, węchowych czy dotykowych.
Ćwiczenia proprioceptywne (budujące świadomość ciała w przestrzeni).
Stosowanie technik, takich jak masaże, praca z różnorodnymi teksturami (maty sensoryczne, piłki, podesty wykorzystywane w dogfitness) oraz delikatne ćwiczenia ruchowe mające na celu poprawę świadomości ciała i równowagi psa.
Terapia behawioralna oparta na pracy z psimi emocjami i wsparciu psa.
Stopniowe wprowadzanie psa w obecność bodźców, które wywołują nadmierne reakcje, w kontrolowanych warunkach, aby nauczyć go spokojnych reakcji.
Zastosowanie szkolenia metodą pozytywnych wzmocnień.
Nagradzanie, motywowanie psa za spokojne i pożądane reakcje na bodźce, przełamywanie „barier” i lęków.
Terapię opartą na integracji sensorycznej prowadzi się małymi krokami, aby pies miał szansę stopniowo przystosować się do bodźców i w pełni z niej skorzystać. Ćwiczenia mogą być realizowane zarówno w specjalistycznych ośrodkach, jak i w domu pod nadzorem opiekuna psa wraz ze współpracą z behawiorystą.
Jakie są korzyści terapii sensorycznej u psów?
Integracja sensoryczna staje się bezcennym wsparciem terapii behawioralnej pomagającym psu lepiej radzić sobie z bodźcami środowiskowymi, panować nad emocjami, poprawić swoje samopoczucie a w efekcie psi dobrostan. Dzięki odpowiednim ruchom i poziomom stymulacji, integracja sensoryczna wspiera prawidłowy rozwój emocjonalny i społeczny psów w różnym wieku, a także może prowadzić do zmiany emocji, co często jest niemożliwe do osiągnięcia za pomocą tradycyjnych metod terapii behawioralnej. Wszystkie ćwiczenia opierają się na dobrowolnym udziale psa oraz umożliwiają mu uczenie się w oparciu o informacje zwrotne z jego układu nerwowego. Terapia integracji sensorycznej przynosi liczne korzyści behawioralne i emocjonalne:
Redukcja lęku i stresu
Dzięki poprawie „przetwarzania” bodźców psy stają się mniej podatne na stres, co przekłada się na spokojniejsze i bardziej zrównoważone zachowanie.
Poprawa zachowań społecznych
Psy, które lepiej radzą sobie z bodźcami, są bardziej skłonne do interakcji z innymi psami i ludźmi w kontrolowany sposób. W znacznym stopniu wzrastają psie kompetencje społeczne.
Lepsze relacje z opiekunem
Poprawa zachowania i zdolności adaptacyjnych psa sprzyja budowaniu głębszych relacji z opiekunem.
Zwiększenie pewności siebie psa
Psy z lepiej rozwiniętą integracją sensoryczną są bardziej pewne siebie, potrafią radzić sobie z nowymi sytuacjami bez nadmiernego lęku.
Podsumowanie
Integracja sensoryczna odgrywa bardzo ważną rolę w terapii behawioralnej psów, pomagając im lepiej przetwarzać bodźce zmysłowe, co prowadzi do poprawy zachowania i dobrostanu. Terapia sensoryczna pomaga psom radzić sobie z problemami lękowymi, nadpobudliwością oraz trudnościami z interakcjami społecznymi. Dzięki indywidualnemu podejściu i pracy nad zmysłami, psy zyskują większy komfort w codziennym życiu, co przekłada się na psie zdrowie, relacje z opiekunem i otaczającym światem.
