Testy zapachowe Nosework – czym są i jak się do nich przygotować?

certyfikowany Zoopsycholog, Behawiorysta i Trener psów, absolwentka Polskiej Akademii Zoopsychologii i Animaloterapii w Krakowie, instruktor Nosework Polska, Dogfitness i Rally-O

Magdalena Pabis

Nosework to fascynujący sport kynologiczny, który rozwija naturalne zdolności węchowe psa, budując jednocześnie jego pewność siebie i relację z przewodnikiem. Aby jednak móc rywalizować w zawodach, zespół pies-przewodnik musi zaliczyć testy zapachowe. To one potwierdzają gotowość do pracy na konkretnych zapachach i stanowią przepustkę do dalszych wyzwań w tej dyscyplinie. Jak wyglądają egzaminy zapachowe w Nosework? Jak się do nich przygotować? Oto praktyczny przewodnik, który pomoże Ci lepiej zrozumieć ten etap i odpowiednio się do niego przygotować.

Czym są testy zapachowe?

Testy zapachowe to oficjalny sprawdzian umiejętności zespołu pies-przewodnik w zakresie umiejętności odnalezienia i oznaczenia przez psa określonego zapachu. W organizacji Nosework Polska testy te obejmują trzy zapachy: cynamon, goździk i pomarańczę. Zdanie egzaminu z danego zapachu pozwala na start w zawodach na określonym poziomie: cynamonu w klasie 1, pomarańczy w klasie 2 a goździka w klasie 3. Można podchodzić do egzaminu z każdego zapachu osobno, bądź też zaliczyć wszystkie 3 zapachy w jeden dzień.

Podczas testu pies musi odnaleźć i oznaczyć ukrytą próbkę zapachową w określonym czasie, a przewodnik prawidłowo odczytać i zgłosić jej odnalezienie. Przewodnik najczęściej zgłasza oznaczenie próbki zapachowej przez psa poprzez podniesienie ręki lub/i wypowiedzenie słowa „alarm”.

Jakie umiejętności sprawdzają testy?

Testy zapachowe oceniają przede wszystkim:

• Umiejętność odnalezienia konkretnego zapachu w określonym czasie.
• Dokładność i skuteczność w przeszukaniu– zadaniem psa jest precyzyjne oznaczenie próbki zapachowej.
• Komunikację w zespole pies-przewodnik – przewodnik musi prawidłowo odczytać sygnały psa i zgłosić oznaczenie próbki zapachowej.
• Umiejętność pracy w nowym środowisku – testy odbywają się w różnych lokalizacjach, co sprawdza zdolność psa do pracy w nieznanym mu miejscu, w rozproszeniach.

Jak przygotowana jest próbka zapachowa do testów zapachowych?

• Próbka zapachowa używana w testach Nosework to najczęściej zapach cynamonu, goździka lub pomarańczy. W organizacji Nosework Polska dopuszczalne są próbki naturalne lub przygotowane na bazie olejków eterycznych lub hydrolatów. Próbki przygotowane na bazie olejków zapachowych lub hydrolatów umieszczone są na tak zwanym nośniku, czyli kawałku patyczka, płatka kosmetycznego przesiąkniętego danym zapachem.
• Próbka jest umieszczana w pojemniku, takim jak metalowa puszka z perforowaną pokrywką, plastikowe pudełko z otworami, kartonik, które umożliwiają wydostawanie się zapachu. W testach zapachowych Nosework Polska próbki umieszczane są w jednym z dwunastu białych kartonowych pudełek, rozmieszczonych na ringu w odległości co najmniej 20 cm od siebie.
• Każdy zapach zdaje się oddzielnie a test sprawdza umiejętność psa w odnalezieniu konkretnego zapachu – cynamonu, goździka lub pomarańczy. Podczas egzaminów zapachowych Nosework Polska pies i przewodnik mają na to 2 minuty, a wynik pozytywny można uzyskać wyłącznie przy prawidłowym wskazaniu próbki. Błędne wskazanie „fałszywy alarm” skutkuje niezaliczeniem testu.
• Próbki są przygotowywane zgodnie z regulaminem danej organizacji, co zapewnia jednolite warunki dla wszystkich uczestników.

Jak praktycznie wyglądają testy zapachowe?

Test odbywa się na neutralnym terenie, często w pomieszczeniu lub na wyznaczonej przestrzeni. Egzamin zapachowy wygląda następująco:

• Przewodnik wprowadza psa przed obszar testowy, czyli ring. Zespół ustawia się na wyznaczonej linii startowej. Gdy zespół jest gotowy, przekracza linię startową, egzaminator włącza stoper i rozpoczyna się przeszukanie.
• Pies szuka próbki zapachowej umieszczonej w jednym z nośników (pudełko kartonowe, puszka z materiału PLA, inny pojemnik)
• Gdy pies znajdzie próbkę, powinien ją oznaczyć w wyuczony sposób (np. zamrożeniem pozycji – target nosem na przedmiocie). Inne sposoby oznaczeń również są akceptowane.
• Przewodnik zgłasza sędziemu odnalezienie przez psa próbki zapachowej w wcześniej zakomunikowany sposób i czeka na potwierdzenie sędziego „tak” / „nie”. Po tych słowach sędziego przewodnik może nagrodzić psa.
• Jeśli oznaczenie jest poprawne – test zostaje zaliczony.
• Testy mają określony limit czasu i obowiązują w nich konkretne zasady jasno sprecyzowane w regulaminie danej organizacji. Konieczne jest zapoznanie się z regulaminem, jakie zachowania psa i przewodnika się dopuszczalne a jakie zakazane podczas egzaminu.

Jakie umiejętności powinien mieć pies, a jakie przewodnik?

Pies powinien umieć:

• Skutecznie wyszukiwać dany zapach (mieć zbudowaną świadomość danego zapachu)
• Oznaczać go w sposób jasny i czytelny dla przewodnika
• Pracować w różnych środowiskach, nieznanych miejscach i przy rozproszeniach (nowi ludzie, zapachy itd.)

Przewodnik powinien umieć:

• „Czytać psa” – rozpoznawać sygnały wysyłane przez psa
• Kontrolować emocje i nie wywierać presji na psa
• Właściwie zgłaszać oznaczenie sędziemu
• Zapewnić psu komfortowe warunki do pracy
• Znać regulamin testów zapachowych danej organizacji, aby uniknąć błędów proceduralnych

Jak przygotować się do testów zapachowych?

Aby zwiększyć szanse na zdanie testu, warto:

• Regularnie trenować wyszukiwanie danego zapachu w różnych warunkach i miejscach (generalizacji treningu)
• Pracować nad oznaczeniem próbki, aby pies robił to w sposób pewny i czytelny
• Pozytywnie wzmacniać motywację psa do pracy
• Ćwiczyć komunikację – przewodnik powinien dokładnie wiedzieć, jak jego pies oznacza zapach
• Stworzyć „symulacje testu” koniecznie z „ślepym przebiegiem”, gdzie przewodnik nie wie, w którym przedmiocie ukryta jest próbka zapachowa. Pomoże to psu oswoić się ze stresem, a przewodnikowi w pełni zaufać psu. Jeśli dana organizacja daje taką możliwość umówić się na trening w miejscu, gdzie będzie przeprowadzony egzamin.
• Pracować nad opanowaniem i koncentracją – zarówno u psa, jak i przewodnika.
• Dokładnie zapoznać się z regulaminem testów – znajomość zasad pomoże uniknąć błędów i niepotrzebnego stresu.

Podsumowanie

Testy zapachowe w Nosework to pierwszy zespołowy egzamin i ważny krok na drodze do zawodów. Sprawdzają one zarówno umiejętności psa, jak i kompetencje przewodnika. Warunkiem sukcesu jest konsekwentny trening, budowanie pewności siebie u psa oraz dobra komunikacja w zespole. Odpowiednie przygotowanie sprawi, że egzamin stanie się nie tylko wyzwaniem, ale i cennym doświadczeniem, które umocni więź między Tobą a Twoim psem.

Powodzenia na testach i… niech nos Twojego psa prowadzi Was do sukcesu!