Samoregulacja, czyli psie strategie adaptacyjne
Człowiek, pies oraz inne zwierzęta – wszyscy posiadamy swoje własne, indywidualne sposoby na radzenie sobie ze stresem i trudnymi sytuacjami, w jakich się znajdujemy. Sposoby na uspokojenie, powrót do równowagi – to tak zwane strategie adaptacyjne. Ludzie sięgają po czytanie, spacerowanie, głębokie oddychanie czy jedzenie, by złagodzić napięcie psychiczne. Ale jak radzą sobie nasze ukochane psiaki w sytuacjach, które je zaskakują, obciążają czy stresują? Zapraszam do zgłębienia tajemniczego świata psich reakcji i zbadania, jakie strategie adaptacyjne kryją się w psich, tajemniczych i inteligentnych umysłach.
Czym są psie strategie adaptacyjne?
Psie strategie adaptacyjne to naturalne sposoby radzenia sobie w trudnej, obciążającej, stresującej sytuacji, w której znalazł się nasz psi przyjaciel. Strategie te pomagają psiemu organizmowi wrócić do równowagi – homeostazy, uspokoić się, znaleźć psychiczne ukojenie. Strategie adaptacyjne zwane też samoregulacją pomagają psom w adaptacji do bodźców środowiskowych, na które są narażone. Samoregulacja pomaga psu „odzyskać” poczucie bezpieczeństwa, wyciszyć się. Behawioryści i zoopsychologowie określają strategie adaptacyjne jako „coping skills” czyli umiejętności radzenia sobie w danej sytuacji.
Czy wszystkie psy posiadają strategie adaptacyjne?
Strategie adaptacyjne są wysoce indywidualnymi zachowaniami, a każdy pies ma swoje własne sposoby na uspokojenie. Podobnie jak w przypadku ludzi, każdy z nas ma swój unikalny sposób „zresetowania” i poradzenia sobie w trudnych sytuacjach. Jeden z nas potrzebuje aktywności fizycznej do „odreagowania”, podczas gdy inny preferuje spokój, oddalenie się i nabranie dystansu.
Zadaniem opiekunów jest obserwacja swojego psa i zrozumienie, jakie zachowanie stanowi dla niego strategię adaptacyjną. Dzięki temu będziemy w stanie wesprzeć naszego psa w trudnych chwilach.
Czy można nauczyć psa strategii adaptacyjnych?
Strategie adaptacyjne psa, czyli naturalne metody samoregulacji, są czymś całkowicie naturalnym. Wynikają one z naturalnych predyspozycji danego psa, mogą być związane zarówno z jego rasą, jak i charakterem, usposobieniem oraz temperamentem. Dodatkowo, te strategie mogą ulegać zmianom w różnych etapach życia psa. Szczeniak może prezentować inne strategie niż dorosły pies w sile wieku.
Chociaż strategie adaptacyjne są instynktowne, istnieje możliwość ich wzmocnienia i umożliwienia psu skutecznego ich wykorzystania w danej sytuacji. Przykładowo, jeśli zauważymy, że nasz pies w trudnej sytuacji intensywnie węszy i sugeruje odejście, warto pozwolić mu na realizację tego zachowania. Odejdźmy w kierunku wskazywanym przez psa, dając mu wystarczającą ilość czasu na węszenie, co może działać uspokajająco i przyczynić się do uregulowania emocji.
Jakie strategie adaptacyjne posiadają psy?
Nasi kochani czworonożni przyjaciele prezentują różnorodne strategie adaptacyjne i sposoby na samoregulację. Oprócz predyspozycji rasowych, temperamentu i charakteru, również konkretna sytuacja może wpływać na to, czy pies przyjmie określone zachowanie adaptacyjne. Istnieje wiele strategii samoregulacji, z których część jest nam, ludziom, jeszcze nieznana i niezrozumiała. Oto kilka przykładów:
Kontakt socjalny
Wiele psów w trudnej sytuacji podchodzi do swojego opiekuna i prosi o dotyk, bliskość i wsparcie fizyczne. Często podczas zabawy psów, która nie zawsze jest zabawą albo innej psiej interakcji pies naskakuje na swojego opiekuna prosząc o „zabranie go”, udzielenie wsparcia. Na pewno zauważyliście również charakterystyczne odwrócenie się psa w Waszą stronę podczas spaceru, gdy zauważy niepokojący obiekt w oddali. Jest to psi komunikat: obawiam się, co robimy? Często też zaniepokojony dźwiękami w oddali, sytuacją, podchodzi do swojego opiekuna, aby poczuć się bezpieczniej i pewniej. Wszystkie te sytuacje są potrzebą kontaktu socjalnego, który jest psim sposobem samoregulacji, uspokojenia, poszukiwania wsparcia. Od nas opiekunów zależy, czy zauważymy te sygnały i czy udzielmy psu potrzebnego wsparcia emocjonalnego we właściwym momencie.
Fot: Dawid Pabis
Zatrzymanie się
Zatrzymanie się to częsta strategia wybierana przez psy. Informuje nas opiekunów, że pies nie chce iść dalej, zbliżać się do trudnego bodźca, bądź potrzebuje czasu na decyzję. Formą „zatrzymania” siebie i opiekuna może być również kładzenie się psa na ziemi a nawet odwrócenie głowy.
Fot: Dawid Pabis
Odejście, oddalenie się od trudnego bodźca
Psy bardzo często decydują się na odejście, na oddalenie się od trudnego bodźca. Dystans, ominięcie innego psa po łuku, czy ucieczka to naturalne i instynktowne zachowanie psów, stanowiące zarazem prawidłową formę komunikacji oraz strategię adaptacyjną. Kiedy pies czuje strach czy niepewność, „odpowiada na to”, oddalając się.
Fot: Dawid Pabis
„Kryjówka” środowiskowa
Nasi psi przyjaciele bardzo często poszukują „kryjówki środowiskowej”, która pomoże im schować się, uspokoić i poczuć bezpieczne w obliczu stresującego bodźca. Często wybierają miejsce za drzewem lub naturalną przeszkodą środowiskową, aby spokojnie obserwować sytuację z pewnej odległości.
Fot: Dawid Pabis
Aktywne strategie adaptacyjne: bieganie, pływanie, węszenie w trawie, tarzanie się, kopanie dołków
W sytuacjach stresowych psy często wykazują silną potrzebę ruchu, aby rozładować napięcie. Węszenie w trawie pełni funkcję uspokajającą i regulującą. Pomaga naszemu psu powrócić do równowagi emocjonalnej, zarówno po wystąpieniu, jak i w trakcie działania bodźca obciążającego lub stresującego. Podobną funkcję spełnia tarzanie się psa, które często służy zrzuceniu napięcia, podobnie jak kopanie dołów.
Niesienie czegoś w pysku, tarmoszenie, szarpanie
Opisane wcześniej strategie adaptacyjne są często obserwowane u psów myśliwskich, a także retrieverów. Noszenie przedmiotu, chwytanie patyka, szarpanie i tarmoszenie zabawki to zachowania, które pomagają im się uspokoić.
Fot: Dawid Pabis
Autopielęgnacja: drapanie, lizanie
Drapanie się i wylizywanie się to też rodzaj „odreagowania” stresu, niepokoju. Tak jak i inne strategie pomagają psu poczuć się bezpiecznie i odreagować a czasem przerwać sytuację, w której się znalazły. Często psy po wejściu w nieznane im nowe miejsce, siadają i drapią się. W ten sposób „dają sobie czas” na adaptację. Warto również zwrócić uwagę czy auto – pielęgnacja nie przechodzi w zachowania kompulsywne. W razie wątpliwości skonsultować się z behawiorystą.
Ziewanie
Ziewanie może być sygnałem stresu, ale i sposobem na rozluźnienie i samoregulację.
Jedzenie
Również jedzenie może być podobnie jak i u nas ludzi sposobem na tłumienie emocji. Większość psów w stanie silnego stresu i niepokoju nie jest w stanie jeść. Przykładowo, gdy pies jest u weterynarza bądź cierpi na lęk separacyjny. Strategię radzenia sobie ze stresem a czasem chęcią spowolnienia opiekuna może być jedzenie trawy. Pies jedząc trawę próbuje się uregulować bądź mówi po psiemu „poczekaj tu ze mną, nie chcę iść dalej”.
Odruch kopulacyjny
Niektóre psy, aby rozładować stres i duże napięcie emocjonalne wykonują odruch kopulacyjny z innym psami, ludzki, przedmiotami. Jak pomoc psu z tym problemem przeczytajcie w poniższym artykule:
Znaczenie moczem
Psy znaczą moczem, aby „zaznaczyć” teren, zostawić swoją indywidualną wizytówkę zapachową. Znaczenie moczem jest też strategią adaptacyjną, formą uspokojenia, „przełamania lodów” i nawiązania kontaktu z innym psem. Znaczenie moczem w psim świecie jest bardzo istotnym narzędziem komunikacyjnym między psami.
Jak pomóc psu wzmocnić jego indywidulane strategie adaptacyjne?
Każdy z nas jako kochający opiekun, pragnie wspierać swojego psa. Kluczowym aspektem jest uważna obserwacja zachowań psa oraz nauka jego języka komunikacji i sygnałów. Poprzez monitorowanie psa w nowych, trudnych lub zaskakujących sytuacjach możemy zauważyć, jak nasz pupil stara się poradzić sobie i dostosować do otaczającego go środowiska. Pies może wykazywać różnorodne strategie adaptacyjne, ale także może mieć ich niewiele lub mogą być one trudne do zauważenia. Dlatego tak istotne jest skupienie uwagi na obserwacji psa.
Naszym zadaniem jest zidentyfikowanie tych psich zachowań, które pomagają mu uspokoić się, zrelaksować, poczuć lepiej i bezpieczniej, a następnie wzmocnienie tych strategii. Jeśli nasz pies węszy w trudnej sytuacji, powinniśmy pozwolić mu kontynuować to zachowanie. Udzielmy mu tyle czasu, ile potrzebuje na obserwację z odległości, odejście, kopanie czy tarzanie się. Jeśli nasz pies preferuje chwytanie czegoś do pyska w chwilach niepewności, warto nosić przy sobie jego ulubiony szarpak lub zabawkę podczas spacerów. W przypadku potrzeby kontaktu socjalnego, wspierajmy go, jeśli widzimy, że inicjuje kontakt i tego potrzebuje.
Podsumowanie
Psy wykorzystują różnorodne strategie adaptacyjne, z których w artykule przedstawiono jedynie te najczęstsze. Istnieje jeszcze wiele nieodkrytych form samoregulacji u psów, a tajemniczy świat ich reakcji i emocji stanowi fascynującą zagadkę, której pełne zrozumienie może kiedyś stać się możliwe dla ludzi. Ważne jest, abyśmy starali się wspierać nasze psy w sposób dostosowany do ich potrzeb. Jeżeli nie jesteśmy pewni, jakie strategie adaptacyjne stosuje nasz pies, warto eksperymentować, proponując mu różne możliwości i obserwować, które z nich przynoszą mu ulgę i uczucie bezpieczeństwa. Kluczową rolę odgrywa nasza gotowość do wspierania i wzajemnego uczenia się, budując silną więź między nami a naszymi czworonożnymi towarzyszami. Powodzenia!
