Owczarek Australijski
Pomocnik kowbojów, który potrafił znakomicie pilnować wielkich stad owiec, a przy tym był inteligentny, pracowity i bardzo wszechstronny. Przyjrzyjmy się dzisiaj pełnym energii Owczarkom australijskim pieszczotliwie nazywanym Aussie.
Historia
Często w nazwie rasy występuje miejsce jej pochodzenia. Mamy więc pochodzącego z Niemiec Owczarka Niemieckiego, pochodzącego z Anglii (hrabstwo Yorkshire) Yorkshire Terriera i wiele innych tego typu przykładów. W przypadku Owczarka australijskiego ta reguła nie ma zastosowania, a jego związki z Australią są bardzo luźne. Istnieje wiele teorii na temat pochodzenia tej rasy, żadna z nich nie została do końca potwierdzona. Pewne jest tylko to, że rasa ta została wyhodowana w Ameryce a konkretnie w zachodnich stanach USA takich jak Idaho, Wyoming, Kalifornia i Kolorado. Celem wyhodowania psa o cechach Owczarka australijskiego była chęć pomocy w pilnowaniu dużych stad owiec pasących się na tych terenach.
Jedna z najpopularniejszych teorii na temat pochodzenia Owczarka australijskiego mówi, że w XIX wieku pasterze baskijscy w poszukiwaniu dużych pól, na których mogliby wypasać swoje stada wyemigrowali do Australii zabierając ze sobą prawdopodobnego protoplastę dzisiejszych Owczarków australijskich, którym był Owczarek Baskijski. W Australii został on wymieszany z innymi rasami (głównie z Border Collie) a ponownie emigrujący Baskowie zabrali go do Stanów Zjednoczonych, gdzie z kolei został udoskonalony w formę obecną Owczarka australijskiego.
Owczarek belgijski – jeden z protoplastów Owczarka Australijskiego / Fot.: Autorstwa Titaniumpen – Praca własna, CC BY-SA 3.0, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=4198829
Dodatkowo sprawę komplikują badania genetyczne przeprowadzone w 2017 roku przez Cell Reports, z których wynika, że Owczarki australijskie mają korzenie angielskie i są spokrewnione z Collie, Owczarkami Szetlandzkimi i Border Collie. Podobnie jak wielu osadników żyjących obecnie w USA, których przodkowie przybyli do Ameryki w poprzednich stuleciach, owczarek australijski jest mieszanką wielu różnych kultur, wpływów i tożsamości narodowych. Uporządkowanie ich jest w chwili obecnej niemożliwe.
Po II wojnie światowej nastał boom popularności na Owczarki australijskie, co wiązało się z zainteresowaniem jazdą konną. Używane one były jako pomoc dla biorących udział w rodeo kowbojów. Rasa zaczęła cieszyć się dużym zainteresowaniem, jednak dopiero w latach 90-tych XX wieku została ona dostrzeżona przez American Kennel Club, który zarejestrował ją oficjalnie jako rasę w 1993 roku.
Wzorzec rasy
Owczarki australijskie są psami średniego wzrostu, dobrze zbudowanymi i charakteryzującymi się różnorodnością umaszczeń. Są to psy o dużym temperamencie, chętne do współpracy z właścicielem, dobrze umięśnione i solidnie zbudowane. Posiadają średnio długą grubą sierść i krótki ogon. Aussie odznaczają się silnym instynktem pasterskim i stróżowania. Są zazwyczaj łagodne i opanowane, jednak przy pierwszym spotkaniu mogą wykazywać nieco rezerwy.
Głowa Owczarka australijskiego jest o czystych liniach, mocna i sucha. Wielkość proporcjonalna do tułowia. Czaszka jest płaska lub nieznacznie wysklepiona z widocznym guzem potylicznym. Nos może być koloru czekoladowego u psów maści rudej, marmurkowej i czekoladowej lub zupełnie czarny u psów niebiesko marmurkowo czarnych. U marmurków dopuszczalne są niewielkie różowe plamki na nosie, jednak nie mogą ona zajmować więcej niż 25% powierzchni.
Zęby białe i mocne, komplet siekaczy styka się w zgryzie nożycowym, dopuszczalny cęgowy.
Oczy Owczarków australijskich mają kolor brązowy, niebieski, bursztynowy w różnych odcieniach i kombinacjach, a także mogą być różnobarwne i cętkowane. Są one kształtu migdała, ani wypukłe, ani zapadnięte. U psów niebieskich marmurkowych i czarnych powieki są czarne, u czekoladowych i rudych marmurkowych – czekoladowe.
Owczarki australijskie posiadają trójkątne, średniej wielkości i grubości wysoko osadzone uszy. Gdy pies wykazuje zainteresowanie, są one podniesione i załamane ku przodowi lub na boki.
Szyja Aussie jest mocna, średniej długości, lekko łukowato wygięta i płynnie przechodząca w łopatki.
Grzbiet od kłębu do guza kulszowego powinien być równy, mocny i prosty. Zad lekko ścięty. Klatka piersiowa zazwyczaj niezbyt szeroka, ale głęboka, sięgająca łokcia.
Przednie łapy Owczarków australijskich są proste, prostopadłe i mocne. Mają dobrze wysklepione palce z grubymi i sprężystymi opuszkami. Kończyny tylne owalne, zwarte z dobrze wysklepionymi palcami. Szerokość zadu taka sama, jak szerokość w łopatkach. Kątowanie stawu biodrowego i kolanowego odpowiada kątowaniu stawu barkowego. Wszystkie kąty zbliżone są do prostego.
Owczarek australijski odznacza się dużą zwrotnością, a jednocześnie długim, posuwistym krokiem. Przednie i tylne nogi poruszają się równolegle i prosto. W miarę zwiększania prędkości łapy, zarówno przednie, jak tylne, stawiane są coraz bliżej linii środkowej, ale grzbiet zawsze pozostaje prosty i równy.
Sierść i umaszczenie
Sierść Aussie jest średnio twarda, prosta lub falista średniej długości. Daje ona dobrą ochronę przed deszczem. Włosy są krótkie i gładkie na głowie, uszach i przednich łapach. Na tylnej stronie przednich nóg niewielkie frędzle.
Maść Owczarków australijskich jest niebieska marmurkowa, czarna, czekoladowa marmurkowa, czekoladowa – z podpalaniem i białymi znaczeniami lub bez. Żadna maść nie jest wyżej ceniona od innej. Biel występować może na szyi, w postaci pełnego lub częściowego kołnierza, na klatce piersiowej, nogach, kufie, jako strzałka na głowie, na spodzie tułowia, skąd może sięgać na boki, ale nie wyżej niż 10 cm powyżej poziomej linii, przeprowadzonej przez łokieć. Na głowie biel nie powinna dominować, a oczy muszą być w pełni otoczone przez pigment i kolor. Dla psów marmurkowych charakterystyczne jest, że ciemnieją z wiekiem.
Psy zazwyczaj osiągają wzrost 51-58 cm, suki są mniejsze i ich wzrost wynosi odpowiednio 46-53 cm. Ich waga to odpowiednio 23-29 k dla psa i 18-25 kg dla suki.
Charakter
Owczarki australijskie są bardzo lojalne wobec swojej rodziny, mają jednak dystans do obcych, szczególnie podczas pierwszego spotkania. Psy tej rasy mają dużą potrzebę ruchu, uwielbiają szkolenia i treningi. Świetnie sprawdzą się w sportach typu Agility. Powinny być również socjalizowane od szczenięcia, aby odnalazły się później w różnych sytuacjach. Mają one silną osobowość i mogą próbować przejąć w domu dominującą rolę, dlatego ważne jest zapewnienie im silnego przywódcy. To sprawia, że nie są najlepszym wyborem dla nieśmiałych lub początkujących właścicieli.
Owczarki australijskie z natury są bardzo szczekliwe, jednak można to ograniczyć przez odpowiednie szkolenie. Ze względu na dużą inteligencję, psy te są łatwe w tresurze. Bardzo dobrze reagują na pozytywny trening metodami wzmacniającymi.
Ze względu na dużą potrzebę ruchu i szczekliwość nie są dobrymi kandydatami do mieszkań w bloku, chyba, że mają możliwość długich i aktywnych spacerów z właścicielem.
Zdrowie
Owczarek australijski żyje przeciętnie 13-15 lat i cieszy się na ogół dobrym zdrowiem, jednak jest podatny na kilka schorzeń, które mogą wystąpić częściej niż pozostałe. Badania pod kątem ich występowania możemy wykonać w gabinetach weterynaryjnych. Do najpopularniejszych schorzeń Owczarków australijskich należą: choroby stawów (w tym dysplazja), zaćma, postępujący zanik siatkówki (PRA), anomalia oczu owczarków collie, padaczka. U Owczarków australijskich bardzo często występuje też mutacja w genie MDR1.
Choroby stawów
Choroby stawów to jedne z najczęstszych schorzeń dotykających Owczarki australijskie. Głównie są to dysplazja stawów biodrowych oraz dysplazja stawów łokciowych. Pierwsza z nich polega na niewłaściwym ukształtowaniu kości udowej, panewki miednicy oraz łączącego je więzadła. Przy rozluźnieniu tych elementów dochodzi do zniekształcenia poszczególnych części a następnie do zwyrodnienia stawu biodrowego. Przyczyny dysplazji stawu biodrowego są najczęściej pochodzenia genetycznego. Wpływ mają również czynniki środowiskowe takie jak wysiłek fizyczny w okresie rozwoju i nadwaga. Do najczęstszych objaw dysplazji stawu biodrowego należy kulawizna tylnych kończyn, sztywny chód, niechęć do ruchu oraz problemy z wchodzeniem i poruszaniem się po odpoczynku. Przyczyny i objawy dysplazji stawów łokciowych są identyczne jak w przypadku stawów biodrowych.
Choroby oczu
Owczarki australijskie mają skłonności do chorób oczu. Do najczęstszych z nich należą Postępujący zanik siatkówki zwany również postępującym zwyrodnieniem siatkówki (PRA), Anomalia oczu Collie (CEA), Zaćma dziedziczna (HC), Dwurzędność rzęs.
Postępujący zanik siatkówki (PRA) to grupa chorób zwyrodnieniowych, które wpływają na komórki fotoreceptorowe. W przypadku tej choroby komórki z czasem ulegają degradacji, prowadząc ostatecznie do ślepoty u chorego psa. We wczesnym stadium choroby psy stają się ślepe na noc. W miarę postępu choroby tracą również wzrok w ciągu dnia. Wiele psów dobrze przystosowuje się do ograniczonej lub całkowitej utraty wzroku, o ile pozostają w tym samym otoczeniu. Obecnie nie ma skutecznego leczenia PRA. Do tej pory stosowanie suplementów antyoksydacyjnych lub witamin nie wykazało żadnego wymiernego wpływu na tę chorobę, jednak suplementy te mogą opóźniać jej powstawanie.
Anomalia oczu collie (CEA, Collie Eye Anomaly) to nieuleczalna wrodzona, dziedziczna choroba oczu psów, dotykająca siatkówkę i naczyniówkę oka. Może powodować niedowidzenie, krwotoki wewnątrz gałki ocznej, a nawet ślepotę. Badania diagnostyczne należy przeprowadzać u szczeniąt w wieku 6-7 tygodni, ponieważ z wiekiem pigmentacja zaciemnia niedorozwój naczyniówki, który objawia się bladymi plamkami.
Ze względu na to, że choroby te są dziedziczne, warto wykonywać badania kontrolne w szczególności na Postępujący zanik siatkówki i Anomalię oczu Collie dla psów i suk dopuszczonych do hodowli, aby ograniczyć ich występowanie u potomstwa.
Padaczka
Owczarek australijski może cierpieć na epilepsję, która jest zaburzeniem powodującym drgawki. Jest ona na ogół dziedziczna. Padaczkę można leczyć lekami, ale nie można jej całkowicie wyleczyć. Mimo tego, pies może żyć pełnią życia przy odpowiednim dawkowaniu leków.
Opieka
Owczarki australijskie to psy wymagające dużej ilości ruchu. Dlatego świetnym pomysłem będzie trenowanie z nimi biegów, gry we frisbee lub agility. Wymagają one również codziennych długich spacerów. Aussie świetnie reagują na metody treningowe wykorzystujące pozytywne wzmocnienie, nagrody, pochwały i zabawę. Jeśli zapewnicie im te atrakcje, to będziecie mogli cieszyć się naprawdę pojętnym i inteligentnym uczniem.
Szczenięta nie potrzebują tak intensywnych ćwiczeń jak dorosłe psy. Nawet nie powinno się im pozwolić na bieganie po twardych powierzchniach takich jak beton czy dużo skakać dopóki nie ukończą roku. Zalecamy również znoszenie ich i wnoszenie po schodach. Ma to związek z podatnością na choroby stawów.
Owczarki australijskie wymagają jasno określonej hierarchii stada. To właściciel powinien być przewodnikiem, który wyznacza granice i normy zachowania. W przeciwnym razie same chętnie wejdą w tą rolę sprawiając, że cały dom będzie im podporządkowany.
Potrzeba zaganiania owiec jest u nich tak silna, że mogą próbować podkopać się lub przeskoczyć nad ogrodzeniem, aby tylko móc wyjść i coś zagonić. Jest to świetna umiejętność gdy wykorzystuje się je jako psy pasterskie, jednak może uprzykrzyć nieco życie gdy chcemy mieć po prostu psa, który jest przyjacielem naszej rodziny. Z tego samego powodu może on ulec swoim popędom i jeśli nie trzymamy go akurat na smyczy, może uciec w poszukiwaniu zbłąkanych owieczek.
Żywienie
Owczarek australijski powinien dobrze sobie radzić z zarówno z wysokiej jakości karmą dla psów, produkowaną komercyjnie lub bardziej tradycyjnym sposobem odżywiania (np. BARF czy dieta gotowana). Każda dieta powinna być dostosowana do wieku psa (szczeniaka, dorosłego lub seniora). Niektóre psy mają skłonność do nadwagi, więc należy obserwować zużycie kalorii oraz wagę Owczarka australijskiego. Smakołyki mogą być ważną pomocą w treningu, ale podawanie zbyt wielu może powodować otyłość. Aussie powinny być karmione o stałych porach, najlepiej trzy razy dziennie. Przy karmieniu suchą karmą nie ma potrzeby uzupełniania jej dodatkowo o witaminy i mikroelementy, ważne jest jednak, aby karma ta była odpowiednio dobrej jakości. Ważne jest też, aby miały stały dostęp do czystej wody.
Interakcja z dziećmi i zwierzętami domowymi
Owczarki australijskie to bardzo spokojne i zrównoważone psy bez skłonności do agresji. Musicie jednak pamiętać, że traktują one często dzieci jako część swojego stada. Dlatego gdy zbytnio się oddalą od Aussie, może próbować je przywołać i zagonić we właściwe miejsce. Dlatego nie należy zostawiać ich z dziećmi bez nadzoru. Jak w przypadku każdej rasy należy uczyć dzieci prawidłowego zachowana się względem psa. Powinny one wiedzieć, że nie powinny zbliżać się do psa podczas jedzenia lub snu. Żaden pies, bez względu na to, jak przyjazny, nigdy nie powinien być pozostawiony bez opieki z dzieckiem.
Potrafią one dobrze koegzystować z innymi zwierzętami w domu. Należy je jednak szkolić, aby taka koegzystencja nie przybrała formy psa, który pilnuje swojego stada. Może się to niedobrze skończyć zwłaszcza w przypadku kotów. Jednak przy odpowiednim szkoleniu od szczeniaka zazwyczaj udaje się uniknąć tych problemów sprawiając, że będą pokojowo nastawione do innych domowych zwierząt.
