Jamnik

certyfikowany Zoopsycholog, Behawiorysta i Trener psów, absolwent Polskiej Akademii Zoopsychologii i Animaloterapii w Krakowie, instruktor i sędzia Hoopers Polska, instruktor Rally-O

Tomasz Pabis

Jamniki to wspaniałe i inteligentne psy, które choć początkowo były psami typowo myśliwskimi stały się obecnie psami towarzyszącymi. Są bardzo inteligentne a ich wygląd sprawia, że są jednymi z najbardziej rozpoznawalnymi psami na świecie. 

Historia

Jamnik jest jedną z najbardziej charakterystycznych ras psów. Historia tej rasy sięga czasów średniowiecza a czasem podaje się również informację, że pojawiały się one już w starożytnym Egipcie. Rasę tą kojarzy się głównie z Niemcami, jednak jej powstanie było bardziej złożone. Na obecny kształt i charakter jamników miały wpływ rasy różnych psów gończych i terierów z całej Europy.

Powszechnie uważa się, że wpływ na współczesne jamniki miały karłowate mutacje innych psów myśliwskich, takich jak Schweisshund i Bibarhund. Stopniowo w procesie selektywnej hodowli, pasjonaci psów myśliwskich skracali nogi jamników. Miało to na celu uzyskanie rasy służącej do polowań na małe zwierzęta takie jak króliki czy borsuki. Jamnik, którego znamy obecnie ma krótkie nogi i długi tułów, a przez to świetnie potrafi poradzić sobie w wąskich norach, gdzie inne psy miałyby trudności.

Początkowo niemieckie jamniki były dużo wyższe i cięższe od swoich protoplastów, które ważyły nawet 18 kg. Obecnie rozróżniamy trzy odmiany jamników pod kątem rozmiarów. Jest to rozmiar standardowy, miniaturowy oraz tzw. kaninchen. Kiedyś można było również rozróżniać je na podstawie różnorodności budowy nóg, które miały różne proporcje dostosowane do różnych rodzajów aktywności. 

W XVIII wieku hodowcy wyodrębnili trzy różne odmiany pod kątem rodzajów włosów. Były to odmiany: krótkowłosa, długowłosa i szorstkowłosa. Krótkowłosa odmiana była najwcześniejsza. Odmiana długowłosa pojawiła się później. Powstała na skutek skrzyżowania ze Spanielami i Płochaczami. Jamnik szorstkowłosy zaś pojawił się dopiero pod koniec XIX wieku i powstał ze skrzyżowania ze Sznaucerami i Dandie Dinmont Terrierem.

Nazwa rasy wywodzi się z niemieckiego „Dachshund” („pies na borsuki”). Z początku był to pies typowo myśliwski. Jednak już w XIX wieku zaczął on zdobywać dużą popularność w całej Europie i stopniowo stawał się psem towarzyszącym. Powstały wtedy pierwsze kluby miłośników rasy. Najstarszym był Deutsche Teckelklub e.V. założony w 1888 r. Dzięki nim znacząco zwiększyła się popularyzacja jamników w świecie. 

Obecnie jamniki są psami rodzinnymi, znanymi z nieprzeciętnej inteligencji, wierności i niezależności. Są również jednymi z najchętniej wybieranych psów towarzyszących na świecie.

Wzorzec rasy

Jamnik jest niskim psem o krótkich nogach i wydłużonej, zwartej sylwetce. Jest bardzo dobrze umięśniony. Jego budowa pozwala mu poruszać się zwinnie zarówno na powierzchni ziemi jak i pod nią. Z natury jest psem bardzo przyjacielskim, ma zrównoważony temperament i świetny węch.

Pod kątem okrywy włosowej możemy rozróżnić trzy odmiany jamników:

Jamnik krótkowłosy

Odmiana o krótkiej błyszczącej gęstej i przylegającej sierści. Tutaj z kolei rozróżniamy cztery typy umaszczenia:

1. Jednobarwne rude z dopuszczalną domieszką czarnych włosów. Dopuszczalna jest również niewielka biała plama na piersi.
2. Dwubarwne czarne lub brązowe (właściwie czekoladowe), każde z rdzawym podpalaniem nad oczami, na wargach, wewnętrznych krawędziach uszu, przedpiersiu, na wewnętrznych krawędziach kończyn, na łapach, odbycie i spodniej stronie ogona.
3. Marmurkowe z dominującym ciemnym kolorem (czarnym lub czekoladowym). Wyjątkiem jest ruda maść marmurkowa. Pożądane są w niej nieregularne szare lub beżowe plamki.
4. Pręgowane z ciemnymi pręgami na rudym tle.

Jamnik szorstkowłosy

Odmiana o szorstkim przylegającym na całym ciele włosie z podszerstkiem. Wyjątkiem są takie miejsca na ciele jak kufa, brwi i uszy. Wśród Jamników szorstkowłosych rozróżniamy następujące typy umaszczenia:

1. Jednobarwne rude – podobnie jak przy jamniku krótkowłosym dopuszczalna jest domieszka czarnych włosów i mała biała plama na piersi.
2. Dwubarwne – czekoladowo dzicze, dzicze, czarne podpalane, czekoladowe podpalane z rudym podpalaniem nad oczami, po obu stronach kufy, na wargach, wewnętrznych krawędziach uszu i kończyn oraz ogonie.
3. Marmurkowe z kolorami takimi jak w punktach 1 i 2. Pożądane są nieregularne szare lub beżowe plamki.
4. Pręgowane posiadają ciemne pręgi na czerwonym tle

Jamnik długowłosy

Odmiana o prostym, błyszczącym włosie z podszerstkiem. Włos ten jest dłuższy na szyi i podbrzuszu, na uszach zwisa poza dolną krawędź ucha, a na kończynach tworzy wyraźne pióro. Najdłuższy jednak jest na ogonie. Wśród jamników długowłosych wyróżniamy również cztery typy umaszczenia:

1. Jednobarwne rude z dopuszczalną niewielką domieszką czarnych włosów.
2. Dwubarwne czarne lub brązowe z rdzawym podpalaniem w tych samych miejscach jak u Jamników krótkowłosych i szorstkowłosych.
3. Marmurkowe z podstawowym kolorem czarnym, rudym lub czekoladowym i nieregularnymi szarymi lub beżowymi plamami.
4. Pręgowane z ciemnymi pręgami na rudym tle.

Jamniki występują w trzech odmianach pod kątem wielkości. Są to:

1. Odmiana standardowa
2. Odmiana miniaturowa
3. Odmiana królicza

Ich wymiary określa się mierząc w wieku 15 miesięcy obwód klatki piersiowej w jej najszerszym miejscu. Obwód ten dla samców jamników standardowych wynosi 37-47 cm, dla suk 35-45 cm. Dla Jamników miniaturowych jest to odpowiednio 32-37 dla psów i 30-35 dla suk, a dla Jamników króliczych 27-32 (psy) i 25-30 (suki).

Charakter

Jamniki są bardzo inteligentnymi psami. Zostały one wyhodowane jako psy myśliwskie i pewne cechy tych psów pozostały w nich do dzisiaj mimo tego, że zmienił się ich sposób życia. Są więc psami z reguły bardzo odważnymi i żywiołowymi, choć zależy to też od innych czynników. Uważa się na przykład, że jamniki szorstkowłose są najbardziej żywiołową odmianą ze względu na to, że mają w linii przodków podobnie żywiołowe teriery. Natomiast odmiana długowłosa jest najspokojniejsza, z kolei jamniki krótkowłose mogą być gdzieś pośrodku. Choć nie należy lekceważyć cech charakteru wynikających z linii genetycznej przodków to jednak należy pamiętać, że każdy jamnik może mieć zbiór indywidualnych cech, które oprócz genetyki będą zależeć również od odpowiedniego wychowania, doświadczeń i socjalizacji. 

Jamniki z reguły mają dużą potrzebę towarzystwa człowieka. Nie oznacza to jednak, że powinny witać się i być głaskane przez wszystkich mijanych ludzi. Wręcz przeciwnie. To opiekun i najbliższa dobrze znana im rodzina są osobami względem których jamniki mogą mieć chęć na bliższy kontakt. Są bardzo skore do pieszczot i bliskości, jednak musimy pamiętać, że powinny je dostawać na swoich warunkach. To one a nie my powinniśmy inicjować kontakt. Rasa ta jest znana ze swojej wytrwałości, co możemy również odczytać, że są bardzo uparte. Są też z natury dosyć głośne, lubią wokalizować ostrzegając swoich opiekunów przed zbliżających się do domu obcych ludzi lub zwierzętach. Mają też skłonności do kopania w ziemi. Były przecież tego uczone przez wiele lat. 

Podczas szkolenia często wymagają indywidualnego podejścia ze względu na swój upór. Są z reguły jednak bardzo zmotywowane na jedzenie i można to wspaniale wykorzystać. Nie tolerują przemocy, krzyku, są bardzo wrażliwe. Szkolenie powinno być oparte na pozytywnym wzmocnieniu za pomocą przysmaków i zabawy. Zdecydowanie nie powinno się używać metod awersyjnych, gdyż niszczą one więź między opiekunem a psem. Świetną aktywnością dla tych psów będzie nosework, który aktywizuje ich myśliwski węch.

Zdrowie

Statystyczny jamnik może przeżyć przeciętnie od 12 do 16 lat pod warunkiem, że zapewnimy mu odpowiednie warunki zdrowotne. Bardzo ważna jest w tym kontekście odpowiednia profilaktyka zdrowotna. Zaleca się co najmniej raz w roku wykonywanie badania krwi i moczu, żeby wykryć ogniska ewentualnych chorób już na wczesnym etapie. 

Jamniki mają predyspozycje do kilku schorzeń, które statystycznie występują częściej niż zwykle. Należą do nich:

Choroba krążków międzykręgowych

Jest to jedna z najczęstszych dolegliwości, która dotyka tę rasę. Wynika ona z wydłużonego kręgosłupa jamników. Krążki międzykręgowe ulegają przemieszczeniu, co prowadzi do bólu, problemów z poruszaniem się, a nawet paraliżu.

Nadwaga

Jamniki mają dużą skłonność do przybierania na wadze co często prowadzi do otyłości. Może to powodować trudności w poruszaniu się oraz inne dolegliwości. Ważna jest w tym przypadku profilaktyka taka jak zbilansowana dieta oraz regularna aktywność fizyczna.

Postępujący zanik siatkówki (PRA) 

Jest to choroba oczu, która może doprowadzić do ślepoty z powodu utraty fotoreceptorów, ale może być wykryta przed wystąpieniem objawów. Ma ona podłoże genetyczne, dlatego tak ważne jest sprawdzenie badań genetycznych rodziców.

Opieka i pielęgnacja

Jamniki, mimo swojej krótkiej sierści, wymagają regularnej pielęgnacji, aby utrzymać zdrową skórę i sierść. Szczotkowanie jej jest ważne zwłaszcza w przypadku jamników długowłosych, które potrzebują częstszego czesania, aby zapobiec kołtunom i splątaniu włosów. W zależności od długości sierści, szczotkowanie powinno odbywać się co najmniej raz w tygodniu, a w okresie linienia nawet codziennie.

Psy te nie potrzebują zbyt częstych kąpieli, chyba że ubrudzą się w czymś nieprzyjemnym. Warto natomiast zwrócić uwagę na pielęgnację pazurów – jeśli pies nie ma okazji naturalnie ścierać ich podczas spacerów, należy je regularnie przycinać.

Ważna jest również dbałość o kondycję zębów. Warto od samego początku przyzwyczajać jamnika do zabiegów higienicznych w jamie ustnej. Regularne czyszczenie zębów pomaga zapobiegać problemom stomatologicznym, takim jak kamień nazębny czy choroby dziąseł.

Żywienie

Dietę dla jamników należy komponować w zależności od ich aktywności. Nie wymagają one jakiegoś szczególnego sposobu żywienia, mogą być karmiona karmą suchą, mokrą lub za pomocą diety BARF i jej gotowanej wersji. Posiłki warto podzielić na dwie lub trzy porcje dziennie. Pomoże to zapobiegać ryzyku skrętu żołądka i utrzyma równomierny poziom cukru we krwi. 

Podczas szkolenia warto pamiętać o tym, żeby wszystkie wydawane przysmaki były wliczone do całodziennego bilansu kalorycznego. Pozwoli to na utrzymanie pod kontrolą ilości kalorii a to ma niebagatelne znaczenie, gdy weźmiemy pod uwagę skłonność do tycia tej rasy. 

Oczywiście bezwzględnie powinny mieć one stały dostęp do czystej, chłodnej wody. 

Interakcja z dziećmi i zwierzętami

Jamniki mogą być wspaniałymi rodzinnymi psami również dla rodzin z dziećmi, pod warunkiem, że przygotujemy się na to odpowiednio. Ważna jest tutaj edukacja naszych dzieci oraz odpowiednia dobrze przeprowadzona socjalizacja psa. Dobrą praktyką jest, żeby takie interakcje nadzorowała osoba dorosła, która dopilnuje, żeby dzieci nie ciągnęły psa za uszy w zabawie. Kontakty międzygatunkowe muszą zawsze być oparte na wzajemnym szacunku i poszanowaniu odmienności. 

Podobnie sprawa wygląda, jeśli chodzi o inne zwierzęta zamieszkujące nasz dom. Prawidłowe kontakty wymagają odpowiedniej socjalizacji i stopniowego przygotowania psa do obecności innego zwierzęcego domownika. Podobnie jak w przypadku dzieci zalecamy również nadzór nad tymi kontaktami.