Jak psy radzą sobie ze stresem?
Stres u psów jest często występującym zjawiskiem i może wynikać z różnych przyczyn. Może być wynikiem złych lub nieprzyjemnych doświadczeń z przeszłości, zmian w otoczeniu, chorób lub wynikać ze złych warunków życiowych. Może też być wynikiem jakiejś nagle występującej sytuacji. Psy mogą przejawiać stres na wiele sposobów. Od chowania się, uciekania, po wściekłe rzucanie się na ludzi i inne psy. U podłoża tych wszystkich zachowań leżą emocje. I to bardzo silne. Jest to bez wątpienia bardzo szeroki temat, który obejmuje wiele aspektów. W tym artykule omówimy sposoby i strategie radzenia sobie psów ze stresem.
Czym jest stres?
Stres to emocja występująca bardzo powszechnie i mająca duże znaczenie dla przeżycia. Gdyby psy nie odczuwały stresu, mogłyby wchodzić w bardzo ryzykowne dla nich sytuacje nie zdając sobie nawet z tego sprawy.
Podobnie jak w przypadku agresji u psów, nie istnieje jedna i idealna definicja stresu u psów. W dziedzinie weterynarii i behawiorystyki zwierząt istnieje wiele definicji stresu, które uzupełniają się wzajemnie. Najpopularniejsza wśród specjalistów zajmujących się behawiorem zwierząt definicja, mówi, że:
Stres u psów to reakcja organizmu na sytuacje, w których pies odczuwa zagrożenie lub presję, które przekraczają jego zdolności adaptacyjne.
Idąc dalej, możemy wywnioskować, że jest to tak silny bodziec, że nieprzywykły do niego pies po prostu nie jest w stanie sobie z nim poradzić. Czy tak jest rzeczywiście?
Pomimo tego, że bodziec reakcji stresowej u psów jest bardzo silny i przekracza ich zdolności do adaptacji, to jednak wypracowały one kilka strategii radzenia sobie ze stresem. Mogą one oczywiście przynieść różne efekty. Mogą być mniej lub bardziej skuteczne, ale istnieją, a osoby, które zajmują się psami na co dzień (a wliczam w to również opiekunów psów) są w stanie na pewno którąś z nich zauważyć u swojego pupila. Strategie te noszą nazwę strategii przetrwania.
Co to są strategie przetrwania?
W sytuacji zagrożenia i silnego stresu, psy stosują jedną z pięciu strategii przetrwania. Są to wzorce zachowań, które pozwalają psu zachować szansę na to, że bodziec, który wywołuje jego strach zostanie w jakiś sposób obniżony lub całkowicie zniknie. Strategie przetrwania inaczej nazywamy strategią 5F od angielskich słów: Flight, Fight, Freeze, Faint, Flirt. Tłumacząc te słowa – klucze na język polski, możemy zauważyć, że psy mają do wyboru:
- Ucieczkę (Flight)
- Walkę (Fight)
- Zastygnięcie (Freeze)
- Omdlenie (Faint)
- Flirt (Flirt)
Psy, które zostały wystawione na działanie bodźca stresowego wybiorą jedną z nich, a jeśli nie osiągną oczekiwanego efektu, wybiorą kolejną i tak do skutku. Jeśli zauważą, że któraś z nich skutkuje i bodziec stresowy został oddalony, będą ją powtarzać w przyszłości.
Na czym polegają te strategie? Omówimy je po kolei.
Ucieczka (Flight)
Strategia ucieczki jest być może najłatwiejsza do zrozumienia. Jeśli pies jest wystawiony na stresujący bodziec, to logiczne jest, że będzie się starał zwiększyć dystans do tego bodźca. Wybierze oddalenie się od niego, czyli ucieczkę. Gdy na przykład bodźcem stresowym będzie drugi, silniejszy pies, to ten słabszy często wybierze ucieczkę zamiast walki. Dzięki temu nie narazi się na ból i rany, które z dużym prawdopodobieństwem stałyby się jego udziałem podczas walki.
Musimy pamiętać, że czasem zupełnie niegroźna według nas sytuacja, może naszemu psiakowi wydać się bardzo stresująca. Idąc z psem na spacer możemy nie zauważyć, że pojawienie się drugiego psa w polu widzenia może być stresujące dla naszego pupila. Czasem nie dostrzeżemy lub zignorujemy pierwsze objawy stresu u naszego psa. On wcale nie musi mieć ochoty na podejście bliżej i tak zwane przywitanie się. Z dużym prawdopodobieństwem wybrałby strategię oddalenia się, czyli ucieczkę (Flight). Jednak bardzo często uniemożliwia mu ją smycz trzymana przez opiekuna. Jeszcze gorzej, gdy psy splatają się smyczami ze sobą. Wtedy strategia ucieczki jest już całkowicie niemożliwa, i musi zostać porzucona przez naszego psiaka. Najczęściej wybierze wtedy inną strategię – być może jedyną możliwą w takiej sytuacji – strategię walki.
Walka (Fight)
„Ten pies jest agresywny!” To zdanie zazwyczaj słyszy opiekun psa, który zaatakuje innego psa lub człowieka. Niestety mało kto zauważył wcześniej sygnały wysyłane przez psa (sygnały stresu znajdujące się w drabinie agresji). Nie każdy też zdaje sobie sprawę z tego, że strategia ataku może być wywołana przez bardzo duży stres. Jego źródłem może być duży lęk lub nieskuteczna inna strategia (na przykład strategia ucieczki z powodu zbyt krótkiej lub splątanej smyczy). Może to być też strategia wybrana jako nadrzędna u naszego psiaka.
Z jego punktu widzenia może wyglądać to następująco: idąc na spacer ze swoim opiekunem widzi zbliżającego się psa, którego bardzo się boi. Opiekun nie dostrzega strachu i nie pozwoli oddalić mu się w innym kierunku, więc pies rzuca się z zębami w stronę źródła swojego stresu, czyli na drugiego psa. Co w tym momencie robią zazwyczaj obaj opiekunowie? Ściągają smycze i jak najszybciej oddalają się w przeciwnych kierunkach. Oddalają się od siebie. Bodziec strachu znika. Cel osiągnięty. Prosta zasada akcja reakcja. Prawda, że skuteczna?
To tylko nam ludziom trudno przestawić swój sposób myślenia. Agresywny pies zazwyczaj jest tym złym. Rzadko kiedy ktoś zlituje się nad nim zdając sobie sprawę, że on się po prostu boi. Z takim psem trzeba pracować, bo da się zminimalizować przyczyny tego strachu. Niestety czasem nie ma on szczęścia i kończy w schronisku z metką: „Pies agresywny”.
Zastygnięcie (Freeze)
Zastygnięcie jest typową reakcją na sygnał alarmowy płynący z mózgu. Może ono trwać króciutką chwilę, podczas której pies musi się dopiero zdecydować czy walczyć, czy uciekać. Może trwać też znacznie dłużej. Reakcja zastygnięcia zachodzi mimowolnie i sterowana jest przez hamującą część układu nerwowego. Takie zamieranie w bezruchu jest częstą strategią obieraną na spacerze przez psy wystawione na bodziec stresowy. W końcu, jeśli coś się nie rusza to zazwyczaj nie jest groźne prawda?
W rzeczywistości takie zastygnięcie to często tylko pozory. Na zewnątrz pies wydaje się nieruchomy, ciało zastygnięte, pysk mocno zamknięty. A wewnątrz psa aż się buzuje od nadmiaru emocji. Przypomina to garnek gotującej się wody. Gdy patrzymy na niego z zewnątrz, stoi nieruchomo. W środku zaś wszystko w nim wrze. Jeśli zauważycie takie zastygnięcie u Waszego psa, to warto zrobić coś, co szybko rozładuje napięcie. Możecie klasnąć w dłonie, rzucić piłkę lub zachęcić psa by poszedł z Wami. W przeciwnym razie może się to skończyć szybkim przejściem do strategii walki. Taki zastygnięty pies bardzo potrzebuje wtedy naszego wsparcia.
Omdlenie (Faint)
Omdlenie jest najrzadziej stosowaną strategia psów radzenia sobie ze stresem. Jednak czasem możecie się z nią spotkać, dlatego warto ją wymienić. Prawdopodobnie widzieliście na filmikach w Internecie sytuację, gdy kot goni mysz, a ta nagle pada jak rażona piorunem. Wydaje się, że jest martwa. Kot często traci wtedy zainteresowanie nieruchomym obiektem i porzuca swoje polowanie. Gdy kot się oddala, mysz wstaje i cała i zdrowa ucieka z pola widzenia swojego prześladowcy. Tą samą strategią może posłużyć się pies będący w silnym stresie. Pomimo, że może wyglądać to zabawnie na filmikach, nie ma w tym nic śmiesznego. Stres wywołujący taką nieświadomą i niezaplanowaną reakcję organizmu jest bardzo silny. Wysoki poziom kortyzolu – hormonu stresu może powodować zmniejszenie przepływu krwi do mózgu i pojawia się omdlenie. Może ono prowadzić do różnych powikłań zdrowotnych, dlatego warto skonsultować takie objawy z psim neurologiem.
Flirt (Flirt)
„Mój pies kocha inne psy i uwielbia ludzi. Sam do nich podchodzi merdając ogonem tak mocno, że cała pupa chodzi mu w lewo i w prawo”. Zazwyczaj tak właśnie wygląda strategia flirtu u psa. Takie zachowania często służą do radzenia sobie ze stresem, a nie do okazania przyjaźni względem innych psów lub ludzi. W tej strategii pies chce zapewnić większego i silniejszego człowieka lub obcego psa, że sam nie stanowi zagrożenia i jest bardzo przyjacielskim psiakiem. Zazwyczaj opiekun zezwala na takie zachowanie, gdyż sądzi, że jego pupil świetnie się dogaduje z drugim psem. Tymczasem ta strategia ukrywa prawdziwy stan stosującego ją psa. A jest on wtedy przepełniony stresem po sam czubek uszu.
W przypadku psów flirt może czasem spełnić swoją rolę. Większy pies zazwyczaj nie zrobi krzywdy mniejszemu, który w tak wyraźny sposób okazuje swoje przyjazne zamiary. W przypadku ludzi może ona jednak czasem powiększyć problem. Gdy człowiek zobaczy tak przyjaźnie nastawionego pieska, będzie się nad nim nachylał, głaskał, a to doprowadzi tylko do eskalacji stresu. Jeśli tak się stanie, pies może zmienić swoją strategię na inną. Między innymi na atak.
Podsumowanie
Psy wykształciły u siebie strategie radzenia sobie ze stresem. Jednak wszystkie są tylko sposobami odsunięcia go od siebie. Czasem, żeby zrozumieć problem, trzeba sięgnąć głębiej. Pies, który atakuje ludzi gdy jest zestresowany, przestanie to robić, jeśli odsuniemy od niego źródło stresu lub spowodujemy, że przestanie się bać tego, co go stresuje. Podstawą do tego jest zrozumienie jego potrzeb i sposobu w jaki się z nami komunikuje. Nauczmy się rozumieć psy. Chociaż w takim stopniu, w jakim one rozumieją nas.
