Jak dbać o zęby psa?

certyfikowany Zoopsycholog, Behawiorysta i Trener psów, absolwentka Polskiej Akademii Zoopsychologii i Animaloterapii w Krakowie, instruktor Nosework Polska, Dogfitness i Rally-O

Magdalena Pabis

Każdy z nas „psich rodziców” pragnie, aby uśmiech naszego psa był zdrowy, a jego ząbki nie sprawiały mu bólu i kłopotu. Niestety nasze psy nie potrafią same zadbać o stan swojego uzębienia. Ich tryb życia zmienił się, psy zostały udomowione i stały się uzależnione od pokarmu, który im oferujemy. Nie zawsze sposób żywienia psów sprzyja higienie psiej jamy ustnej. Zadaniem nas właścicieli jest zatem dbanie o psie zęby i profilaktyka zdrowotna w tym zakresie.

Co kryje się w psim pyszczku, czyli ile zębów ma pies?

Na wstępie naszych rozważań zaglądnijmy do psiego pyszczka. Prawidłowe uzębienie naszego psa to 42 zęby stałe, które nie są rozłożone równomiernie. W szczęce psa znajduje się 20 zębów: 6 siekaczy (cęgi, średniaki, okrajaki), 2 kły, 8 zębów przedtrzonowych oraz 4 zęby trzonowe. Żuchwa natomiast mieści 22 zęby. Dla porównania człowiek posiada 32 zęby w tym 8 siekaczy, 4 kły, 8 zębów przedtrzonowych i 12 zębów trzonowych. Ilość zębów w szczęce może być różna u psów niektórych ras.

Rodzaj zębów i pełniona przez nie funkcja są związane jest z jego sposobem żywienia. Na drodze ewolucji psy przystosowały się do „przetwarzania” i trawienia pokarmu, który nie zawsze jest mięsem. Prawidłowa anatomia zębów jest bardzo istotna, gdyż wpływa na właściwe rozdrabnianie pokarmu, a więc ma wpływ na zdrowie psa i jego układu trawiennego.

Jaką funkcję pełnią psie zęby?

Już wiemy, ile zębów ma nasz pies zastanówmy się więc jaką pełnią one funkcję? Siekacze to mocne, płaskie zęby służące do zeskrobywania mięsa z kości i cięcia pokarmu na mniejsze kawałki. Nasze psy wykorzystują je również do zabiegów higienicznych. Kły natomiast są najdłuższymi zębami w psim pyszczku. U wilków służyły one jako chwytaki i pomagały w zabijaniu upolowanej zwierzyny. Obecnie pomagają naszym domowym psom w rozdrabnianiu większych kawałków pożywienia na mniejsze a także służą do trzymania, podtrzymywania dużych elementów: psich zabawek, patyków.

Przedtrzonowe służą naszym psom do miażdzenia i rozkruszania twardego pokarmu. Podobną funkcję pełnią trzonowe są one jednak większe i mocniejsze. Zapewne zastanawiacie się, które z psich zębów są najmocniejsze? Są to tak zwane łamacze, które stanowią czwarte przedtrzonowe zęby w górnym łuku oraz pierwsze trzonowce w dolnym łuku. Służyły one wilkom do łamania kości i rozcinania pożywienia.

Jak wygląda u psa proces wymiany zębów mlecznych na stałe i ile trwa?

Ostre ząbki mleczne wyżynają się u psiaków w pierwszych tygodniach jego życia. Jest ich po 14 w dolnych i górnych łuku i są one rozłożone równomiernie w szczęce i żuchwie. W każdym z łuków i po każdej stronie nasz pies posiada: 3 mleczne siekacze, 1 mleczny kieł i 3 mleczne przedtrzonowce. Trzonowce wyrastają u szczeniaków najpóźniej z wszystkich zębów, tak też w pierwszych tygodniach życia naszego malucha nie znajdziemy ich w psim pyszczku.

Wypadanie mleczaków i wymiana na zęby stałe jest procesem, który trwa nawet kilka miesięcy a jego czas jest uzależniony od wielkości psa, rasy a nawet sposobu odżywiania. Rozpoczyna się on około 14 tygodnia życia i trwa do około 6 miesiąca. Wymiana zębów – podobnie jak u człowieka zachodzi na skutek ucisku zawiązków zębów stałych na naczynia krwionośne, korzenie i nerwy. Rezultatem tego jest coraz mniejsze odżywienie zębów mlecznych w niezbędne substancje odżywcze co powoduje ich obumieranie. Nasz pies rośnie, a wraz z nim jego pyszczek- szczęki, żuchwa. Zębodoły się powiększają i ząbki mleczne nie wypełniają ich już dokładnie – co skutkuje ich wypadaniem. W ich miejsce „wpychają się” zęby stałe.

Jak pomóc psu przejść proces wymiany zębów?

Wymiana zębów u psa jest całkowicie naturalnym procesem. Nasze maluchy w tym okresie wykazują wielką chęć gryzienia wszystkiego co spotkają na swojej drodze. Związane to jest ze swędzeniem dziąseł. Szczeniak ślini się bardziej, a jego dziąsła mogą być zaczerwienione i obrzęknięte. Zdarza się również niewielkie krwawienie, które nie powinno niepokoić psiego rodzica. Rolą opiekuna jest usunięcie z zasięgu psiego pyszczka wszystkich przedmiotów, które mogą być niebezpieczne (przewody elektryczne), drobne elementy, które mogą być pogryzione i połknięte.

Dobrym pomysłem jest włożenie do zamkniętej szafki butów i innych kuszących ciekawskiego szczeniaka przedmiotów leżących na podłodze. W zamian zapewnijmy szczeniakowi bezpieczne, atestowane gryzaki, dzięki którym ulżą sobie w bólu i ukoją swoje rozdrażnienie, które również często występuje w tym okresie. Pomocne mogą okazać się twarde smakołyki i warzywa np. surowa marchewka. Ich kaloryczność zbilansujmy jednak w dziennej diecie szczeniaka. Gryzienie koi ból, uspokaja psa i stymuluje wymianę ząbków. Ludzcy rodzice odczuwają na swoich dłoniach walory kłujących jak igiełki mleczaków. Zęby mleczne, które wypadają najczęściej, zostają połknięte przez psa i dlatego właśnie opiekunowie często nawet nie zauważają tej wymiany. Ważne jest, aby już od szczeniaczka odzwyczajać psa od podgryzania dłoni i przekierowywać jego uwagę na gryzaki i przystosowane do gryzienia zabawki.

Co powinno zaniepokoić opiekuna podczas wymiany zębów u szczeniaka?

Podczas wizyty szczepiennej nasz lekarz weterynarii sprawdzi czy proces wymiany zębów przebiega prawidłowo. Co powinno nas zaniepokoić? Niestety zdarzają się problemy podczas wymiany ząbków u naszych pupili. Jednym z nich są przetrwałe zęby mleczne. Przetrwałe zęby mleczne to ząbki, które nie wypadły pomimo wyrośnięcia zębów stałych. Pojawia się ból, wady zgryzu. Problem ten występują nawet u ok. 20% psiaków przeważnie ras małych i miniaturowych – przykładowo: u pinczerów, jamników, chihuahua, shih tzu.

Jeśli zaniepokoi Was wygląd pyszczka Waszego przyjaciela, „podwójny ząb” bądź piesek będzie wykazywał problemy z gryzieniem, chwytaniem, dyskomfort niezwłocznie skontaktujmy się z weterynarzem. Problem przetrwałego zęba sam nie ustąpi i często potrzebna będzie interwencja lekarza bądź zabieg, aby ochronić naszego psa przed wadami zgryzu i innymi problemami stomatologicznymi i zdrowotnymi. Zwróćmy również uwagę na utratę apetytu i problemy z jedzeniem, nieprzyjemny zapach z pyszczka a nawet biegunkę, gdyż zdarzają się zapalenia dziąseł, które tak mogą się objawiać.

Choroby psich zębów, dziąseł i jamy ustnej, czyli psie problemy stomatologiczne

Najczęstszy problem psich ząbków to osadzanie się na nich kamienia nazębnego. Sprzyja temu dieta ówczesnych psów, mokre karmy, które oblepiają psie ząbki oraz brak higieny i profilaktyki stomatologicznej. Podczas jedzenia, na ząbkach psa pozostają resztki pokarmu, które tworzą płytkę nazębną. Początkowo jest ona miękka i łatwa do usunięcia. Z czasem, z powodu braku jej usuwania oraz pod wpływem bakterii naturalnie występujących w jamie ustnej może się ona przekształcać w kamień nazębny. Oczywiście istnieją predyspozycje rasowe w kwestii czasu i ilości odkładania się kamienia nazębnego. I tutaj również małe rasy i miniaturowe są bardziej narażone na tą przypadłość.

Problem osadzającego się kamienia nazębnego jest już niestety widoczny u psów 2 letnich a nasila się u psów w wieku 4-5 lat. Nadmiernie osadzony kamień nazębny może powodować dalsze problemy: paradontozę prowadzącą do wypadania zębów, niebezpieczne zapalenia dziąseł i jamy ustnej, ropne przetoki. Zapalenia i stany chorobowe w psim pyszczku mogą skutkować zakażeniami ogólnoustrojowymi a nawet uszkodzeniem serca, nerek i wątroby. W przypadku dużej ilości kamienia nazębnego lekarz weterynarii może zalecić sanację, czyli mechaniczne (za pomocą ultradźwięków) usunięcie kamienia pod narkozą. Sanacja jest zabiegiem leczniczo – profilaktycznym odbywającym się zawsze pod narkozą i może być wykonana tylko w gabinecie weterynaryjnym po uprzednim przygotowaniu pacjenta i koniecznych badaniach. Podczas zabiegu lekarz jest w stanie bardzo dokładnie sprawdzić całą jamę ustną, dokonać ewentualnej ekstrakcji chorego zęba, wykonać zdjęcie RTG. Nigdy nie decydujmy się na „bezstresowe” usuwanie kamienia nazębnego w zakładzie groomerskim.

Niepokojące objawy u psa – na co zwrócić uwagę?

Psich problemów stomatologicznych i wad zgryzu wymagających interwencji lekarskiej może niestety być bardzo wiele, najważniejsze abyśmy my właścicielezwrócili uwagę na niepojące objawy, aby jak najszybciej pomóc naszemu cierpiącemu przyjacielowi. Zwróćmy zatem uwagę na:

• nadmierne ślinienie się psiaka,
• brzydki zapach z pyszczka,
• osowiałość,
• osłabienie,
• brak apetytu,
• niechęć do jedzenia i gryzienia,
• jedzenie tylko jedną stroną,
• ocieranie pyskiem o różne przedmioty,
• wypluwanie posiłku,
• jedzenie przerywane,
• odchodzenie od miski,
• intensywne krwawienia z jamy ustnej i dziąseł,
• obrzęk,
• ropień,
• osad i nalot na zębach,
• wbity element w dziąsło.

W razie wystąpienia któregokolwiek z objawów skontaktujmy się jak najszybciej z naszym zaufanym weterynarzem.

Czy czyszczenie zębów u psa jest konieczne?

Po przeczytaniu wcześniejszej części artykułu o potencjalnych psich problemach stomatologicznych i wynikających z nich komplikacji każdy z nas odpowiedział sobie zapewne sam na to pytanie. Czyszczenie zębów u naszego psa jest konieczne. Jest to niezbędny element profilaktyki zdrowotnej naszego psiego przyjaciela. Zwróćmy uwagę, że regularnie czyszcząc psie ząbki możemy uniknąć problemów, a nawet ciężkich chorób całego jego organizmu. Usuwanie kamienia nazębnego, które może być konieczne w zabiegu sanacji – może nie być bezpieczne ze względu na narkozę u starszych psów. Dlatego też profilaktyka w tym względzie jest tak istotna.

Jak przyzwyczaić psa do czyszczenia zębów?

Niestety czyszczenie ząbków u psa nie jest oczywistym i pożądanym z jego punkt widzenia zabiegiem. Musimy zatem przyzwyczaić naszego psa i higienę jamy ustnej wprowadzić do jego życia jako codzienny, wspólny rytuał. Naukę tego rytuału warto rozpocząć już w okresie szczenięcym, gdyż jest do dużo łatwiejsze. Dorosły pies również nauczy się czyszczenia ząbków, musimy jednak z reguły poświęcić na szkolenie znacznie więcej czasu. Oczywiście wprowadzanie i nauka zabiegów higienicznych muszą być etapowe, stopniowe, a my właściciela musimy wykazać się ogromną cierpliwością i delikatnością.

Podczas nauki najlepiej budować u psiaka pozytywne skojarzenia i zabieg higieniczny traktować zabawowo.

W pierwszym etapie uczymy naszego szczeniaka, że nasz dotyk w okolicy pyszczka jest naturalny i nie musi się go obawiać. Za każdym razem, gdy maluch pozwoli dotknąć sobie pyszczek nagródźmy go smakołykiem, pochwalmy bądź pobawmy się z nim.

Gdy dotyk nie będzie już dla psiaka czymś nieznanym i stresującym w drugim etapie próbujmy podwijać delikatnie fafle i oswajać psa z dotykaniem dziąseł, ząbków. Pamiętajmy, nie róbmy nic na siłę i oczywiście każdy „mały sukces” nagradzajmy.

Ostatnim etapem będzie przyzwyczajenie psiaka do higienizacji zębów: szczoteczki, pasty, nakładki na place.

Nagradzajmy każdą „interakcje” naszego psiaka ze szczoteczką, nakładką, pozwólmy mu „zasmakować” pasty a z czasem zacznijmy oczyszczanie ząbków i dziąseł.

Jakie jest wybór akcesoriów do higieny psiego pyszczka?

Dzisiaj na rynku znajdziemy wiele produktów służących do czyszczenia ząbków. Są to: psie szczoteczki do zębów na długiej rączce pozwalające czyścić zęby z każdej strony, pasty do zębów o smaku: ryby, kurczaka, pasztetu, żele, spraye a także specjalistyczne nakładki na palec. Na początku możemy zawinąć nasz palec jałową gazą i takim „urządzeniem” domowej produkcji rozpocząć zabiegi higienizacji.

W gabinecie weterynaryjnym zdobędziemy nawet specjalistyczne, naturalne suplementy diety, które dodawane do pożywienia – podczas jego trawienia zmieniają skład psiej śliny, co niweluje odkładanie się kamienia nazębnego. Pamiętajmy, aby nigdy nie używać ludzkich past do zębów. Pies i człowiek mają odmienne PH, więc mogą one zaszkodzić psu a ponadto smak i zapach ludzkich past może być dla naszego przyjaciela bardzo nieprzyjemny. A to już krok od zrażenia się naszego psa do zabiegu czyszczenia ząbków.

Jak czyścić „psi uśmiech”?

Higienizacja przyniesie najlepszy efekt, gdy wykonamy ją po ostatnim posiłku. Szczotkowanie psiego uśmiechu nie powinno trwać długo, gdyż psie pasty czyszczą zęby na zasadzie enzymatycznej. Nie ma potrzeby mocnego, mechanicznego ścierania nalotu. Najważniejsza jest cierpliwość i systematyczność. Jeśli opiekun powoli i stopniowo przyzwyczai swojego przyjaciela do tego zabiegu, widok łososiowej pasty wywoła „psi uśmiech” i entuzjazm.

Czy psia dieta ma wpływ na zdrowe zęby?

Oczywiście, dobrze zbilansowana dieta, bogata we wszystkie substancje odżywcze, witaminy i składniki mineralne jest bardzo istotna w kształtowaniu i dbaniu o zdrowe psie ząbki. Już dieta suki w ciąży ma ogromny wpływ na zawiązki zębowe rosnącego w jej brzuchu malucha. Zawsze powinniśmy skonsultować dietę naszego psiaka z weterynarzem bądź psim dietetykiem. Zapytać czy sposób żywienia, który wybraliśmy dla naszego psa jest odpowiedni i czy należy suplementować niektóre składniki odżywcze szczególnie w okresie wzrostu, budowy kośćca i wymiany zębów na stałe.

Zęby wilków i ich genetycznych potomków psów zostały tak ukształtowane, aby chwytać, rozcinać mięso i rozczłonkowywać je na mniejsze kawałki. Psy obgryzając kości, twarde elementy, w łatwy sposób oczyszczały swoje zęby i dziąsła. Dieta dzisiejszych psów znacząco różni się od diety ich dziko żyjących kuzynów, a zatem są one pozbawione naturalnego sposobu oczyszczania zębów. Badania weterynaryjne wskazują, że dieta BARF pomaga w profilaktyce kamienia nazębnego, natomiast gotowe miękkie karmy sprzyjają jego odkładaniu. Jakiekolwiek sposób żywienia psa wybierzemy, zadbajmy o to, aby podawać mu twarde gryzaki, surowe warzywa. Niech będą to naturalne suszone kawałki mięsa, nie kupujmy sztucznych gryzaków o wątpliwej jakości i nasączonych konserwantami i chemikaliami.

Dekalog zdrowych, psich ząbków.

1. Samodzielnie kontroluj psie zęby i regularnie sprawdzaj stan uzębienia u weterynarza. W razie konieczności zapisz przyjaciela na zabieg usuwania kamienia nazębnego.
2. Dbaj o zdrową dietę psa od szczenięcia, poprzez wiek dorosły aż do starości.
3. Suplementuj dietę – tylko jeśli zaleci to weterynarz (okres szczenięcy, choroba, rekonwalescencja, konieczność wzbogacenia diety w niezbędne minerały bądź witaminy). Nadmiar, któregoś z minerałów bądź witamin jest równie szkodliwy jak ich niedobór.
4. Nie podawaj psu ludzkiego jedzenia.
5. Nie podawaj psu kości poddanych przeróbce termicznej (ryzyko odłamania się kawałka kości), zranienie pyszczka, uszkodzenia zęba. Kości drobiowe są zakazane w każdej postaci.
6. Unikaj moczenia suchej karmy, gdyż sprzyja to odkładaniu się kamienia nazębnego.
7. Kupuj tylko zdrowe, naturalne, atestowane gryzaki (suszone mięso), podawaj surowe warzywa. Czytaj skład.
8. Wprowadź rytuał codziennego szczotkowania zębów.
9. W razie niepokojących objawów, złamania zęba zawsze niezwłocznie udaj się do weterynarza.
10. Ciesz się wraz z Twoim psem jego „zdrowym uśmiechem”.